Nowo otwarte Muzeum Narodowe w Oslo przyciąga tłumu turystów i mieszkańców. I jest ku temu wiele powodów: duża kolekcja sztuki skandynawskiej i europejskiej, nowoczesny i interesujący architektonicznie budynek oraz imponująca powierzchnia wystawiennicza. Wiele osób - szczególnie naszych Czytelników - może zainteresować coś jeszcze, a mianowicie kolekcja sztuki chrześcijańskiej i obrazów powstałych z inspiracji Ewangelią.
Tekst i zdjęcia: Marta Tomczyk-Maryon
Nowa siedziba Muzeum Narodowego została oficjalnie otwarta 11 lipca 2022 roku. Natomiast publiczność zawitała tu po raz pierwszy w sierpniu. Nasjonalmuseet w Oslo jest obecnie największym muzeum w Skandynawii. Na czterech piętrach, na powierzchni 10 tysięcy m² mieści się 86 pomieszczeń, w których jest prezentowanych 6500 prac. Na ekspozycję składają się dzieła z okresu około 3000 lat historii!
Dlatego właśnie na zwiedzanie muzeum należy zarezerwować sporo czasu. Dobrym pomysłem jest wcześniejsze zaplanowanie wizyty, włączenie przerw na kawę w jednej z muzealnych kawiarni lub obejrzenie tylko konkretnej części ekspozycji.
Nike z Samotraki, design i baśnie
Na pierwszym piętrze (czyli według polskiej nomenklatury - na parterze) prezentowany jest design, sztuka użytkowa oraz starożytna rzeźba. To ostatnie głównie poprzez kopie najsłynniejszych prac, takich jak Nike z Samotraki (oryginał w Luwrze) lub Grupa Laookona (oryginał w Muzeum Watykańskim). Można tu „ucieszyć oczy” również widokiem pięknych przedmiotów – chińskiej porcelany, szkła, inkrustowanych mebli, instrumentów muzycznych.
Druga część ekspozycji (na tym samym piętrze) prezentuje design i sztukę użytkową po roku 1900. I muszę przyznać, że sposób pokazywania tej kolekcji jest nieco chaotyczny, a nawet chciałoby się powiedzieć bałaganiarski, skoro wszystko jest prezentowane obok siebie. Meble z lat 50. i roku 2000, przedmioty codziennego użytku, biżuteria, zabawki… Ale z drugiej strony, patrząc na to wszystko, trudno nie oprzeć się wrażeniu, że tak wygląda nasz współczesny świat, w którym jesteśmy często przytłoczeni ilością przedmiotów. Może zatem w sposobie wystawienia tej kolekcji tkwił pewien zamysł? Osobna sala została poświęcona modzie i jest to część ekspozycji, która ucieszy szczególnie panie. Przyznam, że zatrzymałam się tu długo i był to całkiem miły przystanek.
Na drugim piętrze (polskim pierwszym) jest prezentowana sztuka od roku 1500 do współczesności. Trzonem eskpozycji jest sztuka norweska, w tym duża kolekcja prac najsłynniejszego malarza norweskiego Edwarda Muncha (1863-1944) oraz Johanna Christiana Dahla (1788-1857), który zasłynął z obrazów, przedstawiających norweskie krajobrazy.
W sali nazwanej „baśniową” można zobaczyć nastrojowe prace Theodora Kittelsena (1857-1914), który stworzył najsłynniejsze wyobrażenia norweskich trolli i tajemniczych krajobrazów leśnych. Warto zatopić się w tym baśniowym i niezwykłym świecie.
Obok sztuki norweskiej, Muzeum w Oslo ma kolekcję wybitnych europejskich artystów, takich jak Claude Monet (1840-1926), August Rodin (1840-1917) i Pablo Picasso (1881-1973).
Na trzecim piętrze (polskim drugim) znajduje się Lyshallen – duża sala przeznaczona na wystawy czasowe. Obecnie można tam oglądać prace 147 współczesnych artystów norweskich.
Polskich wątków w Muzeum Narodowym w Oslo nie ma zbyt wiele, ale tym bardziej warto zwrócić uwagę na pracę Ryszarda Warsińskiego (1937-1996) - polskiego malarza, który tworzył w Norwegii.
Obraz
Ściany w kolorze ciemnej czerwieni, przytłumione światło i dobra ekspozycja obiektów sprawiają, że zwiedzający przystępując próg tej sali, czują się jakby wstępowali do innego świata - przestrzeni naznaczonej mistyką i sacrum.
Chrześcijańskie korzenie i inspiracje
Współczesna Norwegia jest jednym z najbardziej zlaicyzowanych krajów w Europie. Katolicy, którzy tu mieszkają dobrze to rozumieją i czasem na własnej skórze odczuwają jak mała granica dzieli tolerancję od obojętności i wykluczenia. Uświadamianie chrześcijańskich korzeni Norwegii jest przez wielu jej obywateli postrzegane jako niewygodne i niepopularne. Tym bardziej więc cieszy fakt, że Muzeum Narodowe nie tylko nie zapomniało o tych korzeniach, ale że zaprezentowało je w należyty sposób.
Obraz
Sztuka chrześcijańska i ściśle sakralna jest prezentowana na pierwszym piętrze w sali nr 3. Choć wyrwanie obiektów sakralnych z przestrzeni świątyni może u niektórych wierzących budzić wątpliwości, to sposób ich prezentacji w Muzeum w Oslo zasługuje na pochwałę. Ściany w kolorze ciemnej czerwieni, przytłumione światło i dobra ekspozycja obiektów sprawiają, że zwiedzający przystępując próg tej sali, czują się jakby wstępowali do innego świata - przestrzeni naznaczonej mistyką i sacrum.
Obejrzymy tu kolekcję przepięknych ikon, która wiele mówi o historii Kościoła, relacji między Wschodem a Zachodem, między prawosławiem a Kościołem rzymsko-katolickim. Znajdują się tu również dzieła powstałe w Norwegii, np. słynny gobelin Baldisol i ołtarz z kościoła Kvæfjord. Gobelin jest znakomicie zachowany, mimo że przez pewien czas był używany jako osłona chroniąca organistę przed zimnem i przeciągami!
Piękno i mistyczny wymiar sztuki chrześcijańskiej widać w średniowiecznych rzeźbach z norweskich kościołów – w Madonnie (Dystemaddonnaen) z kościoła Dyste w Østre Toten (na zdj. obok) lub krycyfiksie, który w niezwykły sposób przedstawia Chrystusa. Mistrzowską rękę starych mistrzów można podziwiać oglądając portal z Øya stavkirke - co ciekawe i charakterystyczne dla sposobu prezentacji sztuki w Muzeum - zestawiony z pracą współczesnej artystki norweskiej.
Bohaterowie Starego Testamentu
W części wystawy poświęconej designowi po roku 1900 nie czeka nas już taka uczta, jak w sali numer 3. Jednak można tam wyłowić smakowite kąski, np. w postaci witraży: przedstawiającego Dziewicę Maryję i jednorożca autorstwa Emanuela Vigelanda (1875-1948) lub Abla, według projektu Edwarda Burne-Jonesa (1833-1898) i Williama Morrrisa (1834-1896).
Gdy wejdziemy piętro wyżej i zatopimy się w sztuce europejskiej po 1500 roku, odkryjemy wiele ciekawych dzieł powstałych z inspiracji Biblią lub samą postacią Chrystusa. Motywy ze Starego Testamentu znajdziemy na obrazach: Giuseppe Maria Crespiego (1665-1747) Ofiara Abrahama lub Orazia Gentileschiego (1563-1639) Judyta z głową Holofernesa. Nie brakuje tu również wizerunków świętych np. św. Sebastiana Lucasa Cranacha Starszego (1472-1553), św. Hieronima Pietera Coecke van Aelsta (1502-1550).
Obraz
Henrik Sørensen, Golgota(1922-1923)
Twarze Chrystusa
Postać Chrystusa i Nowy Testament stały się inspiracją dla artystów z różnych epok i krajów. Holenderski malarz Dirck van Baburen (1595-1624) namalował Jezusa jako dziecko w świątyni. Duńczyk Joakim Skovgaard (1856-1933) stworzył wizję Dobrego pasterza, a Norweżka Asta Nørregaard (1853-1933) intrygujące płótno pt. Przyjście Chrystusa.
Moją uwagę przykuły płótna norweskich malarzy - znakomity Judasz Iskariota Eilifa Peterssena (1852-1928), monumentalny Syn Człowieczy Christiana Skredviga (1854-1924) oraz wstrząsające Golgota i Pietà Henrika Sørensena (1882-1962).
W kolekcji Muzeum są również obrazy przedstawiające Matkę Bożą, np. piękna Madonna z Dzieciątkiem flamandzkiego malarza Quentina Matsysa (1465-1530) i Moja ziemska Madonna (Min verdslige Madonna) autorstwa fińskoszwedzkiej malarki Helene Schjerfbeck (1862-1946). Obraz Schjerfbeck był wzorowany na dziele El Greca i powstawał w ciemnych czasach II wojny światowej. W podpisie obok obrazu można przeczytać pytanie: „Czy możemy w nim zobaczyć światło, które utrzyma nas przy wierze w ciemnym i zagrożonym świecie?”. Mam ochotę odpowiedzieć, że zdecydowanie tak i że właśnie takie przedstawienie Madonny wyjątkowo dobrze pasuje do czasów, w których obecnie żyjemy.
Obraz
Helene Schjerfbeck, Min verdslige Madonna, 1944. Zdjęcie: Nasjonalmuseet/Høstland, Børre
