Dziś wspominamy św. brata Alberta Chmielowskiego. Jego postacią był zafascynowany Karol Wojtyła, który poświęcił mu jeden ze swoich najbardziej znanych tekstów literackich - dramat „Brat naszego Boga”.
W kazaniu wygłoszonym na 50-lecie śmierci brata Alberta Karol Wojtyła powiedział: „Miłosierdzie i chrześcijaństwo jest wielką sprawą naszych dni. Jeżeliby nie było miłosierdzia, nie byłoby chrześcijaństwa: to jest jedno i to samo. W służbie miłosierdzia nawet fundusze nie są najważniejsze, nawet domy, zakłady i szpitale nie są najważniejsze, chociaż są to środki niezbędne. Najważniejszy jest człowiek; trzeba świadczyć swoim człowieczeństwem, sobą. Tutaj Brat Albert jest dla nas nieporównanym wzorem. Nie miał prawie żadnych środków, nie dysponował żadnymi funduszami, żadnymi gotowymi instytucjami, postanowił dawać siebie”.
Powstanie Styczniowe
Adam Chmielowski urodził się 20 sierpnia 1845 r. w Igołomii pod Krakowem. Pochodził ze zubożałej rodziny ziemiańskiej. Jako sześcioletni chłopiec został przez matkę poświęcony Bogu w czasie pielgrzymki do Mogiły. Wcześnie stracił rodziców, kiedy miał 8 lat, zmarł jego ojciec, sześć lat później zmarła matka.
Adam Chmielowski kształcił się w szkole kadetów w Petersburgu, a następnie w gimnazjum w Warszawie, w latach 1861-1863 studiował w Instytucie Rolniczo-Leśnym w Puławach.
Razem z młodzieżą tej szkoły wziął udział w Powstaniu Styczniowym. 30 września 1863 roku został ciężko ranny w bitwie pod Mełchowem i dostał się do niewoli rosyjskiej. W prymitywnych warunkach polowych, bez środków znieczulających amputowano mu nogę, co zniósł niezwykle mężnie. Miał wtedy 18 lat. Przez pewien czas przebywał w więzieniu w Ołomuńcu, skąd został zwolniony dzięki interwencji rodziny. Aby uniknąć represji władz carskich, wyjechał do Paryża, gdzie podjął studia malarskie, potem przeniósł się do Belgii i studiował inżynierię w Gandawie, lecz powrócił wkrótce do malarstwa i ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Monachium. Wszędzie, gdzie przebywał, wyróżniał się postawą chrześcijańską, a jego silna osobowość wywierała duży wpływ na otoczenie. Po ogłoszeniu amnestii w 1874 r. powrócił do kraju. Zaczął poszukiwać nowego ideału życia, czego wyrazem stało się jego malarstwo. Oparte dotychczas na motywach świeckich, zaczęło teraz czerpać natchnienie z tematów religijnych.
Ecce Homo
Sztuka Adama Chmielowskiego powstawała z inspiracji katolickich i świadczyła o głębokich przeżyciach religijnych. Dowodem tego może być jego najbardziej znane płótno Ecce Homo (na zdj. poniżej). I choć formalnie obraz ten nie został nigdy ukończony, to uważa się go za jedno z najlepszych dzieł religijnych w polskiej sztuce. Obecnie obraz można oglądać w Sanktuarium Brata Alberta w Krakowie.
Sztuka okazała się dla tego zdolnego malarza pewnym etapem w życiu. Czekało na niego bowiem inne, bardziej wymagające zadanie.
W liście do Lucjana Siemieńskiego z toku 1873 zadał pytanie, które wskazywało, że już wtedy poszukiwał innej drogi: „Czy sztuce służąc, Bogu też służyć można? Chrystus mówi, że dwóm panom służyć nie można. Choć sztuka nie mamona, ale też nie Bóg; bożyszcze prędzej. Ja myślę, że służyć sztuce zawsze wyjdzie na bałwochwalstwo, chybaby jak Fra Angelico sztukę i talent i myśli Bogu ku chwale poświęcić i święte rzeczy malować; ale trzeba by na to, jak tamten, siebie oczyścić i uświęcić i do klasztoru wstąpić, bo na świecie to bardzo trudno o natchnienie do takich szczytnych tematów”.
Obraz
Nieudany nowicjat
Niewykluczone jednak, że sztuka, w tym malowanie obrazu Ecce Homo, doprowadziły Adama Chmielowskiego do wstąpienia do nowicjatu jezuitów.
W liście do aktorki Heleny Modrzejewskiej w roku 1880 tak pisał o swoim powołaniu zakonnym jako nowicjusz jezuicki: „Już nie mogłem znosić tego złego życia, którym nas świat karmi, nie chciałem już dłużej tego ciężkiego łańcucha nosić. Świat, jak złodziej, wydziera co dzień i w każdej godzinie wszystko dobre z serca, wykrada miłość do ludzi, wykrada spokój i szczęście, kradnie nam Boga i niebo. Dla tego wszystkiego wstępuję do zakonu; jeżeli duszę bym stracił, cóż by mi zostało?”
Jednak droga zakonna okazała się początkowo bardzo trudna, Adam Chmielowski musiał opuścić nowicjat i leczyć się z depresji. Przebywając u brata na Podolu, gdzie dochodził do zdrowia, zainteresował się postacią św. Franciszka z Asyżu, zapoznał się z regułą III zakonu i rozpoczął działalność tercjarską, którą pragnął upowszechnić wśród podolskich chłopów. Wkrótce ukaz carski zmusił go jednak do opuszczenia Podola.
Brat Albert
W roku 1884 Adam Chmielowski powrócił do Krakowa. Tam zaczęło się realizować jego wielkie powołanie i droga do świętości. Swoją pracownię malarską zamienił na przytulisko dla biednych. W twarzach nędzarzy i chorych widział twarz Chrystusa. Z miłości do Boga i ludzi Adam Chmielowski po raz drugi zrezygnował z kariery i objął zarząd ogrzewalni dla bezdomnych. Przeniósł się tam na stałe, aby mieszkając wśród biedoty, pomagać im w dźwiganiu się z nędzy nie tylko materialnej, ale i moralnej. 25 sierpnia 1887 roku przywdział szary habit tercjarski i przyjął imię brat Albert. Rok później złożył śluby tercjarza na ręce kard. Albina Dunajewskiego. Ten dzień jest jednocześnie początkiem działalności Zgromadzenia Braci III Zakonu św. Franciszka Posługujących Ubogim, zwanego popularnie albertynami. Przejęło ono od zarządu miasta opiekę nad ogrzewalnią dla mężczyzn przy ulicy Piekarskiej w Krakowie. W niecały rok później brat Albert wziął również pod swoją opiekę ogrzewalnię dla kobiet, a grupa jego pomocnic, którymi kierowała siostra Bernardyna Jabłońska, stała się zalążkiem albertynek.
Przytuliska znajdujące się pod opieką albertynów i albertynek były otwarte dla wszystkich potrzebujących, bez względu na narodowość czy wyznanie, zapewniano pomoc materialną i moralną, stwarzano chętnym możliwości pracy i samodzielnego zdobywania środków utrzymania.
Obraz
Albert był człowiekiem rozmodlonym, pokutnikiem. Odznaczał się heroiczną miłością bliźniego, dzieląc los z najuboższymi i pragnąc przywrócić im godność. Pomimo swego kalectwa wiele podróżował, zakładał nowe przytuliska, sierocińce dla dzieci i młodzieży, domy dla starców i nieuleczalnie chorych oraz tzw. kuchnie ludowe. Za jego życia powstało 21 takich domów, gdzie potrzebujący otaczani byli opieką 40 braci i 120 sióstr. Przykładem swego życia Brat Albert uczył współbraci i współsiostry, że trzeba być „dobrym jak chleb”. Zalecał też przestrzeganie krańcowego ubóstwa, które od wielu lat było również jego udziałem.
Zmarł w opinii świętości, wyniszczony ciężką chorobą i trudami życia w przytułku, który założył dla mężczyzn, 25 grudnia 1916 r. w Krakowie. Pogrzeb na Cmentarzu Rakowickim 28 grudnia 1916 roku stał się pierwszym wyrazem czci powszechnie mu oddawanej. Św. Jan Paweł II beatyfikował go 22 czerwca 1983 r. na Błoniach krakowskich, a kanonizował 12 listopada 1989 r. w Watykanie.
Litania do św. Brata Alberta
Kyrie eleison, Chryste eleison, Kyrie eleison; Chryste usłysz nas, Chryste wysłuchaj nas; Ojcze z nieba, Boże, zmiłuj się nad nami; Synu, Odkupicielu świata, Boże, zmiłuj się nad nami; Duchu Święty, Boże, zmiłuj się nad nami; Święta Trójco, jedyny Boże, zmiłuj się nad nami; Święta Maryjo, módl się za nami;
Święty Bracie Albercie, módl się za nami;
Ojcze ubogich, módl się za nami Opiekunie bezdomnych, Bracie odrzuconych, Orędowniku opuszczonych, Przyjacielu poszukujących, Powierniku strapionych, Żarliwy miłośniku Chrystusa, Wierny czcicielu Bożej Matki, NIestrudzony naśladowco św. Franciszka, Duchowy synu św. Jana od Krzyża, Bracie Albercie, gorąco kochający Ojczyznę, Bracie Albercie, poszukujący prawdy i piękna, Bracie Albercie, wzorze cnót chrześcijańskich, Bracie Albercie, wrażliwy na ludzkie cierpienie, Bracie Albercie, posłuszny Bożym wezwaniom, Bracie Albercie, kontemplujący Boże miłosierdzie, Bracie Albercie, pełen wdzięczności za mękę Syna Bożego, Bracie Albercie, głoszący Chrystusową miłość w obrazie Ecce Homo, Bracie Albercie, przejęty dobrocią Jezusa w Eucharystii, Bracie Albercie, porzucający sztukę, by służyć najmniejszym braciom Chrystusa, Bracie Albercie, ubogi dla ubogich, Bracie Albercie, odkrywający w najbiedniejszym godność Bożego dziecka, Bracie Albercie, odnawiający zatarty obraz Chrystusa we wzgardzonych i grzesznych, Bracie Albercie, dźwigający upadających i słabych, Bracie Albercie, służący bliźnim jak Chrystusowi, Bracie Albercie, dobry jak chleb, którym każdy głodny może się nakarmić, Bracie Albercie, ufający Bożej opatrzności, Bracie Albercie, wytrwały w modlitwie, Bracie Albercie, wierny duchowi pokuty, Bracie Albercie, rozmiłowany w Bogu, Bracie Albercie, wspomagający wszystkich, którzy idą Twoimi śladami,
Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, przepuść nam, Panie Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, wysłuchaj nas, Panie Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami
Módl się za nami, św. Bracie Albercie, - abyśmy się stali godnymi obietnic Chrystusowych.
Módlmy się: Boże bogaty w miłosierdzie, Ty natchnąłeś św. Brata Alberta, aby dostrzegł w najbardziej ubogich i opuszczonych znieważone oblicze Twojego Syna. Spraw łaskawie, abyśmy spełniając dzieła miłosierdzia, za jego przykładem umieli być braćmi wszystkich potrzebujących. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.
